REHIYON VII – CENTRAL VISAYAS

Ni: Jose Niño Beltran

Partido State University

Kolehiyo ng Edukasyon

Goa, Camarines Sur
A/Y 2013-2014

papabeltz@yahoo.com

iampapabeltz@gmail.com

“You don't have to burn books to destroy a culture. Just get people to stop reading them.” 
― Ray Bradbury

4 NA LALAWIGAN	KABISERA
Cebu	Lungsod ng Cebu
Bohol	Lungsod ng Tagbilaran
Negros Oriental	Lunsod ng Dumaguete
Siquijor	siquijor

      Maburol at bulubundukin ang rehiyong ito.

      Masinop, matapat, magiliw, matiyaga at relihiyoso ang mga tao rito.

      Mga Piyesta

Ø  Sinulog

Ø  Sandugo

      Klima

Ø  Tag-init (Nobyembre – Abril)

Ø  Tag-ulan (Mayo – Oktubtre)

      Pangunahing kabuhayan

Ø  Pangingisda

Ø  Pagsasaka

      Mga Kaugalian

Ø  MAMAE – kinatawan ng magulang ng lalaki sa pagtatalo.

Ø  SAGANG – kinatawan ng magulang ng babae sa pagtatalo.

Ø  PANGANGASAWA – ang mga magulang ng lalaki ang naglalahad ng magandang hangarin ng nanliligaw.

Ø  MANGLUHOD – paghingi ng kamay ng babae.

Ø  HUKOT – regalo ng babae sa kanyang mapapangasawa bilang tanda ng magandang kapalaran sa kaniya.

Ø  LIKOD-LIKOD – handaan na ginaganap sa bisperas ng kasal.

Ø  ALAP o ALUSSALUS – paghahagis ng mga barya sa plato/planggana habang ang bagong kasal ay nagsasayaw.

Ø  PUTOS – mga tirang pagkain na pinauuwi sa mga bisita.

Ø  HUGAS – pagtulong ng mga bisita sa bagong kasal sa paglilinis ng bahay/pinagkainan.

Ø  Paghahanda bago at pagkatapos ng ani para sa bathala ng magsasaka na si TAGIBANUA.

      Mga Pamahiin

Ø  Huwag magtanggal ng singsing sa kaibigan.

Ø  Pagkagat ng daliri at pagdura kapag may itinuro.

Ø  Huwag magbibisekleta kapag may buwanang dalaw.

Ø  Huwag magwawalis kapag may patay.

Ø  Maganda ang ani kapag low tide/maraming bituin.

Ø  Magandang manligaw kapag may bituin malapit sa buwan.

CEBU

      SUGBO bago dumating ang mga kastila.

      BISAYA ang tawag sa taong nakatira rito.

      CEBUANO o SUGBAHANON ang tawag sa wikang sinasalita.

      AFRICAN DAISY, tinuturing na panlalawigang bulaklak.

      Dito matatagpuan ang Kawasan Falls, Malapascua Island at Cebu Luxury Hotels.

BOHOL

      Kabisera (Tagbilaran)

      Pangalawa sa sinasabing pinakamalaking pook.

      Dito matatagpuan ang tarsier.

      Magagandang tanawin

Ø  Chocolate Hills

Ø  Baclayon Church – ginanap ang sanduguan nina Sikatuna at Legaspi.

                                                            – pinakamatandang simbahan.

Ø  Tontonan Falls – pinagkukunan ng elektrisidad ng buong lalawigan.

Ø  Candabong, Ando sa Bohol

      Mga naaani

Ø  Palay, niyog, tubo, tabako, abaka, korales, limestone, manganese

NEGROS ORIENTAL

      Magagandang tanawin

Ø  Antulang Beach sa Dumaguete

Ø  Bacong Church

Ø  Casaroro Falls

Ø  Bais Dolphin

Ø  Highland Resort sa Mabinay, Negros Oriental

Ø  Apo Island sa Dauin, Negros Oriental

      Mga ipinagdidiriwang na festival

Ø  Buglasan Festival

Ø  Dal-Uy Festival

Ø  Sipong Festival

Ø  Pakol Festival

SIQUIJOR

      Ipinagdidiriwang ang Saging Festival

PANITIKAN NG REHIYON VII – CENTRAL VISAYAS

      Sinasabing ang literatura ay di-lubos na umunlad maliban sa pagsapit ng ika-20 siglo.

	KAHULUGAN
Tigmo	Bugtong
Sanglitaan	Salawikain
Diwata	Kasabihan
Ambahan	Awiting bayan
Balak	Tula
Sugilanon	Kuwento
Mubong sugilanon	Maikling kuwento
Binarisbis	Prosa
Gumalaysay	sanaysay
Garay	Taludturan
Tinambay	Komedya
Dula	Drama

Halimbawa ng Tigmo o Bugtong:

1)  Gipalit ko bisan ug mahal, Apan magpulos lamang ug magbitay.

{I bought it and it's costly, But I use it for hanging only.}

ANSWER:

EARRINGS

2)  Na-ay kaban sa pari, Ukbon dili mauli.

{There's a priest's trunk, But when opened, it could not be closed.}

ANSWER:

AN EGG

3)  Ako, apan dili ko magamit, Laing tao ang mogamit.

{I own it, but I don't use it.}

ANSWER:

YOUR NAME

      WAYANG ORANG at WAYANG PURNA – isang puppet show na sinasaliwan ng brassgong sayaw na galaw ng leeg, kamay, mata, at pabigla-biglang paghakbang. Tumatalakay ito sa pagpaparusa ng mga Bathala sa mga Datu/Sultan dahil sa kalupitang ginagawa sa mga babae.

      Awiting Bayan

Ø  SALOMA – awit ng mandaragat

Ø  HILA – awit panggwain

Ø  KUNDO – awit epiko

Ø  KANOGON – awit sa namatayan

Ø  TIRANA – awit sa pagdedebate/pagtatalo

Ø  BALITAW – awit sa pag-ibig

Ø  HIBUIL o IBALYE -

Ø  DAYEGON – awit sa paghaharana

Ø  SAMBOTANI – awit sa pagbitay sa mga kaaway

Dandansoy

Dandansoy, baya-an ta ikaw,

Pauli ako sa payaw,

Ugaling kong ikaw hidlawon

Ang payaw imo lang lantawon.

Dandansoy, kon imo apason,

Bisan tubig di magbalon

Ugaling kon ikaw uhawon

Sa dalan magbubon-bobon.

Dandansoy, I must leave you

I am going home to payaw,

If perchance you long for me,

Just look towards payaw.

Dandansoy, if you come after me

Don’t even bring water with you,

If perchance you become thirsty,

You can dig well on the way.

Mga kilalang manunulat at personalidad sa rehiyon:

• Sergio, Osmeña Sr. - naging pangalawang Pangulo ng Pilipinas sa panahon ng Komonwelt.
• Vicente Sotto - kinilalang "Ama ng Panitikang Cebuano"
• Gabriel Elorde - naging pandaigdig na kampeon sa larangan ng boxing.
•  Vicente Sotto - si Vicente na tubong Cebu, ay kilala bilang “Ama ng Panitikang Cebuano” at “Ama ng Malayang Pamamahayag.” Sumulat siya ng maikling kuwentong at dula sa salitang Cebuano. Nanungkulan bilang Alkalde ng Cebu noong 1907, at Senador ng Cebu at nahirang na kinatawan ng Pilipinas sa Nagkakaisang mga Bansa (U.N.)
• Vicente Rama - kinilalang manunulat, manlilimbag, at lider-politiko. Naging Konsehal at kinatawan ng tatlong beses. Naging Alkalde ng Cebu noong 1938. Sumulat ng mga kuwento at nobela at naglimbag ng pahayagan na nagging habian ng opinion ng karamihan, gayon din ng pag-uunlad ng Panitikang Cebuano.
• Vicente Alcoseba - mahusay na manunulat ng mga tula at mga kuwento para sa Bisaya. Ambag niya ang Sarsuwelang Buruka sa Gugma, Saloma at Katapusang Hinabang. Ang tula niya ay ang Ga-ong Kusog at ang Malayan Bisaya.
• Ricardo Patalinhug - manunulat at nagtapos ng Bachelor of Arts sa Unibersidad ng San Carlos at Master ng Literatura. Siya ay naging manunulat sa Associated Labor Union Visayas-Mindanao Confederation of Trade Union (ALU-VIMCONTU).

Batayan: 

http://www.slideshare.net/cli4d/rehiyon-vii-gitnang-visayas

http://www.slideshare.net/ProfDale/rehiyon-7-gitnang-visayas

Salamin ng lahi ni Liezel Aguilar

http://www.affordablecebu.com/load/literature/mga_halimbawa_ng_mga_bisayang_awiting_bayan/22-1-0-
957

http://www.postpoems.org/authors/bluewave/poem/384089

http://www.goodreads.com/quotes/tag/culture